Het belang van emotionele intelligentie in de sport- en prestatiepsychologie
Interview met Sebastian Buurma
Sebastian Buurma, een gedreven sport- en prestatiepsycholoog met een masterdiploma op zak, is sinds 2016 ook actief als ondernemer. Samen met zijn collega-sportpsycholoog heeft hij het bedrijf Emotiplus opgericht. Door middel van scholingen biedt hij expertise op het gebied van emotionele intelligentie, niet alleen binnen de sportwereld, maar ook in het bedrijfsleven en de zorgsector. Als docent bij de ISPP-module Ondernemerschap deelt Buurma zijn kennis en ervaring, waarbij hij deelnemers laat zien wat er allemaal komt kijken bij het profileren als sportpsycholoog. Zijn werk als sport- en prestatiepsycholoog heeft ook de aandacht getrokken van Renate Hensen, de opleidingsmanager, die met Buurma sprak over zijn interessante en veelzijdige carrière.
Je bent sport- en prestatiepsycholoog en docent bij ISPP. Wat houden je werkzaamheden precies in?
Mijn rol als sport- en prestatiepsycholoog omvat een breed scala aan taken, wat het vak voor mij bijzonder boeiend maakt. Ik ben betrokken bij het ontwikkelen en leiden van projecten, het creëren van educatieve programma’s en trainingen, het bieden van coaching aan individuen en teams, het schrijven van inhoudelijke stukken over mijn vakgebied en het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek. Deze diversiteit biedt mij de mogelijkheid om mijn eigen professionele verhaal vorm te geven, wat ik beschouw als een groot voordeel omdat ik variatie in mijn werk waardeer. Tegelijkertijd kan het ook uitdagend zijn, omdat de mogelijkheden soms overweldigend zijn en ik de neiging heb om te veel tegelijkertijd te willen doen.
Mijn ervaringen, zowel succesvol als minder succesvol, binnen en buiten de sport, komen goed van pas als moduledocent ‘Ondernemerschap’ bij ISPP. Deze nieuwe module bestaat uit vijf masterclasses, waarbij mijn voornaamste doel is om studenten te inspireren met praktijkvoorbeelden uit mijn eigen loopbaan. Toen ik zelf studeerde, dacht ik bijvoorbeeld dat individuele coaching en workshops mijn voornaamste werkzaamheden zouden zijn, terwijl dat slechts een klein onderdeel vormt van mijn huidige bezigheden. Ik kan nu variëren van dagen op het racecircuit, het ontwerpen van opleidingen voor artsen, tot het leiden van innovatieve projecten in GGZ-preventie. Deze diversiteit in mijn werkzaamheden vind ik zeer uitdagend en plezierig.
In de module wil ik studenten aanmoedigen om kritisch na te denken over hun eigen carrièrepad binnen de sport- en prestatiepsychologie, zowel binnen als buiten de sportwereld. Ik wil hen stimuleren om te onderzoeken wat ze precies willen bereiken in dit vakgebied en wat ze nodig hebben om op hun gewenste plek te komen als sport- en prestatiepsycholoog.
Wat is jouw specialisatie binnen de sport- en prestatiepsychologie?
Ik heb me binnen de sport- en prestatiepsychologie toegelegd op de praktische toepassing van emotionele intelligentie. Samen met Vincent Siderius, ook een sport- en prestatiepsycholoog, ben ik medeoprichter van Emotiplus. We ontwikkelen diverse tools, content en trainingsprogramma’s om individuele presteerders en organisaties te leren hoe ze emotionele intelligentie effectief kunnen trainen en inzetten in hun dagelijkse praktijk. Of het nu gaat om een racecoureur die emoties wil benutten voor optimale prestaties op het circuit, of een arts die emoties wil gebruiken om patiënten beter te begeleiden tijdens een consult. Werken met emoties berust op een gemeenschappelijk mechanisme, en dat mechanisme trainen wij. Ik ben tevens actief bezig met wetenschappelijk onderzoek op dit gebied, omdat het nog grotendeels onontgonnen terrein is. Mijn doel is om een dieper inzicht te krijgen in de effectieve toepassing van emotionele intelligentie, zodat we het zo praktisch mogelijk kunnen maken voor dagelijks gebruik. Uiteindelijk draait het om de gebruiker en hoe zij het kunnen inzetten in hun praktijk. Hoe praktischer we het kunnen maken, hoe duidelijker we kunnen laten zien wat de meerwaarde is van onze expertise. Hoewel ik het liefst in elke sector actief zou zijn, merk ik dat mijn passie vooral ligt bij het werken met autocoureurs en medische professionals.
Wat zou een sporter en/of presteerder volgens jou moeten weten om beter te presteren?
Het zou waardevol zijn als alle sporters en performers een ander perspectief zouden aannemen. Velen van hen blijven nog steeds geloven dat het beheersen van een vaardigheid automatisch leidt tot moeiteloze uitvoering wanneer nodig. Echter, presteren is een complex proces dat sterk afhankelijk is van de situatie, en op hoog niveau vereist het niet alleen technische bekwaamheid, maar ook mentale controle om die bekwaamheid op het juiste moment vrij te laten komen. Ik benader dit aspect regelmatig om te benadrukken waarom sportpsychologische vaardigheden zo cruciaal zijn, omdat ze juist dit mogelijk maken.
Ten tweede is het essentieel dat mensen begrijpen dat sportpsychologische ontwikkeling, net als andere vaardigheden, een doorlopend proces is. Dit wordt nog te vaak over het hoofd gezien, terwijl het op andere gebieden wel als vanzelfsprekend wordt beschouwd. Bijvoorbeeld, coureurs begrijpen dat ze vandaag de dag sneller zijn dan zes jaar geleden, en dat een intensief fysiek trainingsprogramma nodig is om de gewenste conditie en kracht te bereiken. Maar als het gaat om sportpsychologische ontwikkeling, wordt soms gedacht dat een enkele workshop van twee uur voldoende is om gedurende de komende vier jaar de zenuwen onder controle te houden voor de start. Gelukkig merk ik dat er met name op dit laatste punt steeds meer verandering komt, en dat er meer nadruk wordt gelegd op het belang van langdurige ontwikkeling.
Hoewel dit in de praktijk nog niet altijd ideaal wordt uitgevoerd, is het een stap in de goede richting. Het is onze eigen verantwoordelijkheid om duidelijk te maken dat sportpsychologie geen eenvoudig trucje is, maar een vaardigheid die net zo zorgvuldig moet worden beoefend als alle andere vaardigheden.
De sport- en prestatiepsychologie, een werkveld waarin nog veel te doen is. Wat zou je nog willen doen?
Ik heb een lange lijst met doelen binnen mijn vakgebied. Uiteindelijk is mijn belangrijkste drijfveer dat de samenleving als geheel gaat profiteren van de kracht van emotionele intelligentie. Het is buitengewoon praktisch toepasbaar en makkelijk te leren. Het lijkt bijzonder omdat we het nooit hebben geleerd, maar eigenlijk is dat niet zo. We moeten er alleen voor zorgen dat we op de juiste momenten in ons leven leren omgaan met emoties. We moeten het naar voren brengen en de kracht van sport- en prestatiepsychologie niet beperken tot een kleine elite die er toegang toe heeft. Daarom zetten we onze eerste stappen in die richting. Bijvoorbeeld door methoden te ontwikkelen voor gebruik in het onderwijs, zodat docenten op een laagdrempelige manier kunnen werken met emoties van hun leerlingen. Of door een gespecialiseerde opleiding voor verpleegkundigen te ontwikkelen die al op kleine schaal verplicht is voordat ze het werkveld betreden. Ik geloof dat we dit moeten uitbreiden naar vele andere beroepsgroepen, bij voorkeur naar iedereen. Door proactief dit te leren, kun je in relatief korte tijd veel bereiken, en uiteindelijk zul je dit merken aan de mentale veerkracht, de kwaliteit van sociale vaardigheden en individuele prestaties. Ik hoop uiteindelijk het effect van emotionele intelligentie op welzijn, veerkracht, sociale relaties en prestaties wetenschappelijk te kunnen toetsen.
Je werkt zowel in de sport- als prestatiewereld. Wat is het verschil? En waar zijn overeenkomsten?
Als het gaat om de inhoud, vertonen mijn werkzaamheden binnen en buiten de sport veel gelijkenissen. Dit komt vooral doordat emotionele intelligentie mijn specialisatie is, waarbij het vooral draait om de motivatie, bereidheid om te leren, en het tempo waarin iemand dit oppikt. Het kan bijvoorbeeld makkelijker zijn om een 12-jarige sporter op de basisschool te trainen, mits deze open staat voor nieuwe kennis, dan een 55-jarige medisch specialist met een vaststaande overtuiging over emoties als louter fysieke reacties. Het grootste verschil tussen werken binnen en buiten de sport ligt voornamelijk in de praktische aanpak. In de autosport zie je mij wel eens langs het circuit staan, direct betrokken bij de actie, terwijl bij scholingen voor artsen alles plaatsvindt in leslokalen, zonder directe toegang tot de werkvloer. Ook de frequentie van bijeenkomsten verschilt. Jonge sporters hebben vaak meer tijd beschikbaar dan medisch specialisten die bijscholing volgen naast hun werk. Bovendien kan de snelheid van starten verschillen. Sporters willen vaak direct aan de slag, terwijl grote organisaties meer tijd nodig hebben om het breder in te zetten. Uiteindelijk geeft het voldoening, maar in het begin vereist het soms geduld.
Welke levensles is jou bij gebleven en gebruik je nog altijd in je werk?
Ik geloof sterk in het belang van samenwerking en het hebben van een partner om het beste uit mezelf te halen. Als wedstrijdsporter vond ik deze stimulans bijvoorbeeld in een specifieke rivaliteit. Als muzikant zoek ik dit bijvoorbeeld in een inspiratiebron waarover ik kan schrijven, of in een pianist die mijn lied naar een andere dimensie kan tillen. Bij Emotiplus is het Vincent die dezelfde passie en vastberadenheid deelt om zich bezig te houden met emotionele intelligentie. We vinden simpelweg dat dit het leukste is om te doen. Dit maakt onze samenwerking heel natuurlijk, want om met emoties bezig te blijven moeten we elkaar blijven uitdagen, nieuwe vaardigheden leren en onze zwakke punten overwinnen. Zo zorgen we ervoor dat we ons werk kunnen blijven doen en blijven groeien, zowel inhoudelijk als zakelijk. Als ik iets graag wil bereiken, zoek ik actief naar een ultiem klankbord, een metgezel, omdat ik nog nooit alleen verder ben gekomen dan met anderen.